Şeyhülislam Yahya Kimdir? Şiirlerinden Örnekler

Şeyhülislam Yahya kimdir? Şiirlerinden örnekler... Divan edebiyatı... Klasik Türk edebiyatı... Eski Türk edebiyatı... Detaylar Butik Kitap'ta...

20 Mar 2023 Genel 380

Şeyhülislam Yahya kimdir? 

17. asırda Baki tarzını, yani klasik şiir biçemini (klasik biçem) devam ettiren şairlerden biridir. Babası da şairdir (Meylî), devrin önemli bilim adamlarından dersler almıştır. Atik Ali Paşa, Haseki Sultan ve Sahn medreselerinde müderrislik yapmış, Halep (1595) ve Şam, Mısır, Edirne ve Bursa ve İstanbul kadısı olmuş, Anadolu ve Rumeli kazaskerliği (1604, 1609, 1617 tarihlerinde üç kez) yapmıştır. 1622’de Şeyhülislam olmuştur. 

Rindane ve âşıkane şiirler yazmıştır. Nedim ve Ziya Paşa tarafından övülmüştür. Melamî tarzı sürdürür, tasavvufî sembolleri kullanır. XVII. yüzyılda yerlilik arzusu Şeyhülislam Yahya tarafından temsil edilmiştir. İstanbul ve Edirne’yi anlatmış, mahallî unsurları kullanmış, tabiat tasvirlerine bahar, kış ve nevruz manzaraları eklemiştir.

  • Bu bakımdan Nedîm, onu gazel tarzında Bakî’nin seviyesinde görür: “Nef’î vâdî-i kasâidde suhan-perdazdur/Olamaz amma gazelde Bâki vü Yahyâ gibi” (Nefî kaside alanında söz ustasıdır. Ancak gazelde Bakî ve Yahya Efendi gibisi olamaz.)
  • Ele aldığı konulardan biçim tercihlerine kadar geleneğe uymakla birlikte zaman zaman geleneğin imkânlarını zorlar. Rubai vezinleriyle gazel yazan ender şairlerdendir. Konumu gereğince kasideye fazla itibar etmeyen Yahya, yazdığı müzeyyel gazellerle bu tarzın yaygınlaşmasına öncülük eder.
  • Rubai vezinleriyle gazel yazmış, konumundan dolayı kasideye fazla itibar etmemiş, müzeyyel gazeller yazmış, diğer şairlerle ilgili kanaatlerini bildirmiştir.
  • Şeyhülislam Yahya ile Nef’i’nin atışması ünlüdür. Şeyhülislam Yahya: “Şimdi hayli sühanverân içre/ Nef‘î manendi var mı bir şair/ Sözleri seba‘-i mu‘allakadır/ İmriü’l-Kays kendidür kâfir” (Şimdi bir sürü söz ustası arasında Nefî’nin benzeri bir şair var mı? Sanki sözleri yedi askıdır ve kâfir İmrülkays kendisidir.) Nef’i: “Bize kâfir demiş müftî efendi Tutalum ben ana diyem müselmân/Varıldıkta yarın rûz-ı cezâya İkimiz de çıkaruz anda yalan” (Müftü Efendi bize kâfir demiş, tutalım ben de ona müslüman diyeyim. Fakat yarın mahşer gününde ikimizde yalancı çıkarız.)
  • Divanının dışında fetvaları, Kaside-i Bürde’ye yazdığı Arapça tahmisi ve Kemal Paşazade’den tercüme ettiği Nigaristan adlı bir eseri ve Sakinamesi vardır.

Şiirlerinden örnekler

Lisân-ı ehl-i dilde aşka gülzâr-ı belâ derler
Cüvânın kâmet-i bâlâsına nahl-i cefâ derler

Yakın olmaz güzeller âşık-ı mehcûr u şeydâya
El öpmek ârzû etsen ıraktan merhabâ derler

Harâbâtı eğerçi görmedik ammâ görenlerden
İşittik bir neşât-efzâ makâm-ı dilküşâ derler

Niyâz eyle cefâdan vaz gelsin cân-ı mahzûna
Seni ey dil gam-ı cânâne ile âşinâ derler

Halâs olmaya gibi aşk elinden bir zamân
Yahyâ Yine bîçâreyi bir dilrübâya mübtelâ derler