Aşık Edebiyatı ve Özellikleri
Aşık edebiyatı ve özellikleri... Halk edebiyatı... Halk şiiri... Aşık şiiri... Türk halk şairleri... Halk şairi... Detaylar Butik Kitap'ta...
17 May 2022
Genel
603
Aşık edebiyatı ve özellikleri
Aşık edebiyatının ilk temsilcileri ozanlardır. Ozan, Hun Türklerinden XVI. asrın başına dek bu isimle anılmıştır. Bunun dışında "herze söyleyen, geveze" anlamlarına da gelir. Aşıkların dışında bir de kalem şairleri vardır. Kalem şairleri şehirlerde yaşamaktadır ve eğitimlidir. Aşıklar doğaçlama olarak ve sazla şiir söylerken kalem şairleri saz çalmaksızın ve bilinçli olarak şiir söyler. Aşıklar hecenin dışında aruzu da kullanmıştır. Aşık şiirinde nazım birimi dörtlüktür fakat az da olsa beyitlere ve bentlere de rastlanır. Şiirlerin konusu toplumun günlük yaşamıdır.
- Aşıklar gezgindir. Meddahlık da yapmıştır, düğünlere gitmiştir.
- Aşıklar ile alakalı sözlü ve yazılı 2 farklı kaynak vardır. Cönk, tezkire, seyahatname ve menakıpnameler yazılı kaynaklardır.
- Cönk dikey olarak açılan, toplum içinde dana dili ya da sığır dili olarak da bilinen, içinde az da olsa divan şiiri örneklerinin de bulunduğu defterlerdir.
- Cönkün günlüğe benzeyenlerine supara denir. Besmeleyle başlar, temmetle biter.
- Âşıkların mesleğe yönelmesinde ve gelişimlerinde bazı aşamalar vardır: Rüya görerek ve bâde içerek, mahlas alarak, destur verilerek, usta-çırak ilişkisiyle, sazlı-sözlü ortamın etkisiyle, yoksulluk ve işsizlik neticesinde, sevda yüzünden, vatan aşkıyla aşık olunur.
- Bunların en önemlisi badeli aşıklardır. Rüyada şaman, pir veya bir ustadan bade içerler ve uyandıkları zaman şiir söylerler.
- Anadolu'da kahraman evden ayrılır. Bir mezarlıkta ya da suyun yanında Hz. Hızır’ı görür. Hz. Hızır ona üç bade ve bazı yiyecekler verir. Badelerin birincisi Allah, ikincisi üçler/yediler/kırklar, üçüncüsü bir güzelin aşkına içilir.
- Bade 2'ye ayrılır pir dolusu ve er dolusu.
- Aşıklıkta 4 safha vardır: 1. Hazırlık 2. Rüya 3. Uyanış 4. İlk deyiş
- 3 çeşit aşık bulunmaktadır: 1. Ümmi olanlar. Bunlar eğitimsiz almamıştır. Hazırlıksız şiir söyleyerek saz çalabilirler. 2. Okuma-yazma bilenler, eğitim almıştır saz çalarlar, ayak hazırlarlar ve muamma çözme konusunda iyilerdir. 3. Kalem şairleri saz çalmaz, eğitim almışlardır.
- Bunların ilk ikisine meydan şairi adı verilir.
- Aşık kolları bulunmaktadır ve şairler bunlara göre yetişir. Erzurumlu Emrah, Dertli, Ruhsati, Sümmani, Huzuri, Derviş Muhammed, Deli Derviş/Feryati ve Şenlik kolu bu kolların başlıcalarıdır.
