Kaside Nazım Şekli ve Özellikleri
Kaside nazım şekli ve özellikleri... Kaside ne anlatır? Hangi konular işlenir? Özellikleri nelerdir? Detaylar Butik Kitap'ta...
Kaside nazım şekli ve özellikleri
Arapça “kasada, kasd” kökünden türeyen kaside, din ve devlet büyüklerini övmek üzere kaleme alınan şiirlerdir. Kasidelerin ilk dizesi kendi arasında kafiyelidir, buna musarrra kafiye denir. Uyak düzeni aa-ba-ca-da… şeklindedir. Beyit sayısı genel olarak 31-99 arasındadır, fakat bu sayı değişebilir. Matlaın şiirin bir yerinde yenilenmesine tecdid-i matla denir. Yenilenen ilk matlaya matla-i evvel, ikincisine matla-i sani, üçüncüsüne matla-i salis adı verilir. Böyle kasidelere zatü’l-metali veya zü’l-metali adı verilir. İlk kasideyi Mühelhil adında biri kaleme almıştır. Kâbe’de bir araya gelen şairlere ait en güzel kaside Kâbe’nin duvarına asılmış, buna da muallaka ismi verilmiştir. Muallaka-i seba, Kur’an-ı Kerim inmeden önce, Cahiliye döneminde ünlü Arap şairlerinin en beğenilen şiirlerinden, Ka'be’nin duvarına altın ile yazarak astıkları yedi ünlü kasideye verilen isimdir.
Kasideler 6 bölümden oluşur:
- Nesib (Teşbib): Şiirin giriş kısmıdır. 15-20 beyitten oluşur. Konusu aşk ve sevgili olan girişler kısımlarına nesib, başka konuları ele alanlara teşbib adı verilir. Kasideler nesibin konusuna göre adlandırılır:
- Bahariye: Bahar mevsiminin anlatıldığı kasideler.
- Şitaiye: Kış mevsiminin anlatıldığı kasideler.
- Temmuziye: Yaz mevsiminden ve sıcaklardan bahseden kasideler.
- Ramazaniye: Ramazan ayından söz edilen kasideler.
- İydiye: Ramazanla kurban bayramından söz edilen kasideler.
- Nevruziye: Nevruzdan söz edilen kasideler.
- Rahşiye: Atlardan bahsedilen kasideler.
- Hammamiye: Hamamlarla hamamdaki bir güzelden söz edilen kasideler.
Kasideler nesib/teşbib kısmında işlediği konulara dayalı olarak isim alır demiştik. Bunun dışında kasideler rediflerine dayalı olarak verdiye/gül kasidesi, sümbüliye/sümbül kasidesi, şemsiye/güneş kasidesi, kelamiye/sühan/söz kasidesi, kalemiye/kalem kasidesi isimlerini de alır.
- Girizgâh/Giriz: Nesipten methiyeye geçer iken söylenen nükteli beyitlerdir.
- Methiye: Kasidenin ana bölümüdür. Övülen kişiye sanatçılık kudretini göstermeyi isteyen şair, kullandığı dili ağırlaştırıp edebi sanatlarla daha güzel ifadelere ulaşmak ister. Abartma sanatını da kullanır, övgüsünü yaptığı kişinin özelliklerini de sıralar.
- Tegazzül: Kaside içerisinde gazel söylemektir. Tegazzül, kimi zaman kasidenin başında kimi zaman da sonunda bulunur. Her kasidede bulunmaz. Şair tegazzül ile şiirdeki sıkıcılığı kırmayı ister.
- Fahriye: Şair, burada kendisini över. İran şairleri ile kendisini kıyaslar. Nefi kimi kasidelerinde fahriye bölümünü başa alır.
- Du’â: Övülene dua edildiği kısımdır.
