Cinas Nedir? Cinas Örnekleri
Cinas nedir? Cinas örnekleri... Edebi sanatlar... Edebiyat sanatları... Yazınsal sanatlar... Eski Türk edebiyatı... Divan edebiyatı... Detaylar Butik Kitap'ta...
Cinas nedir? Cinas örnekleri
Cinas, yazılışları ve okunuşları aynı ama manaları farklı olan iki sözcüğü bir arada kullanma sanatıdır. Cinasın 7 türü vardır:
- Cinas-ı tam: Söylenişleri ve yazılışları aynı, anlamları farklı iki sözcükle yapılır. Her iki mısradaki sözcüklerin Arapça yazılışları aynıdır.
Kısmetindir yir yir gezdiren seni
Göğe çıksan âkıbet yir yir seni (yir yir: yer yer, yemek)
- Cinas-ı mürekkeb: Cinaslı sözcüklerden biri iki ayrı sözcüktür. Bu da ikiye ayrılır:
- Cinas-ı mefruk: Cinaslı kelimelerin Arapçadaki söylenişleri ve yazılışları birbirinden farklıdır. Cinaslı sözlerden biri iki ayrı kelimedir. Aşağıdaki cinaslı kelimelerin Arapçadaki yazılışları aynı değildir. Sadece söylenişleri birbirine benzer.
Her nefeste işledim ben bir günâh
Bir günâh için demedim bir gün âh
- Cinas-ı merfu: Cinaslı sözcüklerden biri, başka bir sözcüğün parçasının eklenmesiyle tamamlanan cinastır.
Yokken güneşin eşi semada
Bir eş görünürdü şemse mada
- Cinas-ı muharref: Arap harflerine göre yazılışları aynı, harekeleri, yani okunuşları ayrı olan sözcüklerle yapılan cinastır.
Ay gün ile kavl olunmuş kullarındır mihr ü mah
Müşteri olalı yıllardır çü abd-i müşteri (kavl-kul)
- Cinas-ı nakıs: Cinaslı sözcüklerden birinde bir harf fazladır. Fazlalığın başta, ortada ve sonda olmasına göre üçe ayrılır:
- Cinas-ı mutarraf: Fazla harf cinaslı sözcüğün başındadır.
Sinesin etse kaçan kan-ı maarif arif
Kılsa her harfe nazar bir nice mana görünür. (maarif/arif)
- Cinas-ı müşevveş: Fazla harf, cinaslı sözcüğün ortasındadır.
Gösterdiğim müracaatı görme na-be-ca
İlca-yı fart-ı faka ile ettim iltica (iltica/ilca)
- Cinas-ı müzeyyel: Fazla harf, cinaslı sözcüğün sonundadır.
Bize ey bad badi-i perişani olursan da
Dokun gâhi o zülf-i tarumara her çi bad-a-bad (bad/badi)
- Cinas-ı lahık: Cinaslı sözcüklerde bir harfi değişik olan cinastır. Değişik harf başta ortada ve sonra olabilir.
Saymayan çetr-i humayunı örümcek ağına
Künc-i uzlet var iken eyvan-ı keyvan istemez (eyvan/keyvan) (BAŞTA)
Bir beldede var temekkün eyle
Kesb-i şeref et terekkün eyle (temekkün/terekkün) (ORTADA)
Sakın tab-ı azadı azardan
Hem afak-ı afat-ı bed-kardan (azad/azar; afak/afat) (SONDA)
- Cinas-ı mükerrer: Cinaslı sözcüklerden birinin, ötekinin son hecesiyle ses ve yazılış bakımından aynı olan cinastır.
Ne izz ü cah u neseble ne kesb-i mal iledir
Fakat tefahürü ehl-i dilin kemal iledir (kemal/mal)
- Cinas-ı hat: Arap harflerine göre, cinaslı sözcüklerde yazılışta yalnız nokta değişikliği olan cinastır.
Ey Fuzuli öldün efgan etmedin rahmet sana
Rahm kıldın halka efganınla zahmet vermedin (rahmet/zahmet)
