Türk Edebiyatında İlk Çeviriler
Türk edebiyatında ilk çeviriler... Tanzimat edebiyatı... Batılılaşma hareketleri... Türk romanı... Çeviriler... Tercümeler... Detaylar Butik Kitap'ta...
Türk edebiyatında ilk çeviriler
Bu alandaki ilk örnek Şinasi’nin Tercüme-i Manzume (1859) ismiyle yayınladığı kitabındaki Racine, Lamartin, Gilbert, Fénelon, Lafontaine vb. klasiklere ve romantiklere ait şiirlerin tercümesidir. Fransızca asılları ile beraber yayımlanan bu şiirlerin didaktik bir ereği vardır. Şinasi’nin bu tercümelerini Ethem Pertev Paşa’nın tercümeleriyle ve bilhassa Türk edebiyatına yepyeni bir şekli getirdiğinden önemli olan “Tıfl-ı Naîm” (Victor Hugo, 1870) tercümesi takip eder. Bu şiirde klasik koşmanın 2 kıtası birleştirilmiştir ve çapraz uyaklı 8'er dize şeklinde tanzim edilmiştir. Bu yapı sonradan Recaizâde Ekrem’in kimi şiirlerinde, Abdülhak Hâmit’in Makber’inde tatbik edeceği “ottova rima”nın ilk örneği idi. Aynı tarihlerde Sadullah Paşa, Lamartin’den “Göl”(Le Lac) şiirini tercüme edilmiştir. Avrupa'dan gerçekleştirilen ilk roman çevirisi Fénelon’un Télémaque (Telemak)'dır (1862). Evvela Yusuf Kamil Paşa tarafından tercüme edilen bu romanın 6 ay sonra 2. baskısı yapıldığı gibi ayrıca, Ahmet Vefik Paşa tarafından da tercüme edilmiştir. Telemak’ın yayınlandığı sene Ruzname-i Ceride-i Havadis gazetesinde Münif Paşa tarafından Hikâye-i Mağdurîn ismiyle tercüme edilen Victor Hugo’nun Les Misérables romanı tefrikalar halinde yayımlanmıştır. Eserin Sefiller ismiyle Şemsettin Sami’yle başlayıp, Hasan Bedrettin’in tamamladığı tam tercümesi II. Meşrutiyet’ten sonra yayımlanmıştır.
İlk roman tercümelerinden bir diğeri de Ahmet Lütfi Efendi’nin Arapçadan Hikâye- i Robenson ismiyle yaptığı Daniel Defoe’nun Robenson Cruzoe tercümesidir (1864). Söz konusu eser de Şemsettin Sami tarafından 2. kez çevrilmiştir (1884). Recaizâde Ekrem’in Chateaubriand’dan tercüme ettiği Atala (tefrika 1869, kitap 1872) Türk yazarlarını en fazla etkilemiş olan romantik eserlerin başında gelmektedir.
Lamartin’in Graziella romanı Âli tarafından tercüme edilmiş ve Ermeni harfleri ile Türkçe olarak yayımlanmıştır (1871). Söz konusu eser sonradan Yusuf Neyyir tarafından da tercüme edilmiştir (1878). Yine dönemin yazarlarında tesiri görülen bir diğer roman Aleksandre Dumas Père’in Monte Cristo’sudur. Yapıt ilk olarak Teodor Kasap tarafından çevrilmiştir (1871). Türk edebiyatında ilk çeviriler
İtalyan edebiyatından bir örnek olan Silvio Pellico’nun Mes Prisons (1874) tercümesi Recaizâde tarafından Fransızca’dan yapılmıştır. Lesage’dan Topal şeytan (Çev. Kadri, 1872), Sergüzeşt-i Jil Blas (Çev. İstepan, 1880/81 ve Gil Bals Santillani’nin Sergüzeşti adıyla Ahmet Vefik Paşa tarafından 1886) romanları da bu devrin tercümeleri arasında yer alır. Swift’in meşhur yapıtı Gulliver’in Seyahatnamesi (Mahmut Nedim, 1872), Bernardin de Saint-Pierre’in Paul ve Virginie (Sıddık, tefrika 1870, kitap 1873), L’Abbé Prevost’un Manon Lescaut (Mahmut şevket, 1879), Aleksandre Dumas Şls’in Kamelyalı Kadın (Ahmet Mithat, 1879), Aleksandre Dumas Père’in Antonin (Ahmet Mithat, 1880), Octave Feuilet’in Bir Fakir Delikanlının Hikâyesi (Ahmet Mithat, 1880) bu devirde tercüme edilen romanlardan kimileridir. Türk edebiyatında ilk çeviriler...
Felsefe alanındaki ilk eser Münif Paşa’nın Voltaire, Fenélon ve Fontenelle’den seçilmiş diyalogları tercüme edildiği Muhaverat-ı Hikemiyye’dir (1859). Bu devirde gerçekleştirilen az sayıdaki tercümeden beşi Voltaire’den yapıldığı gibi meşhur filozof ile alakalı 3 de eser yazılmıştır. Ahmet Mithat’ın Volter Yirmi Yaşında (1884) romanıyla Volter (1887) isimli yaşam öyküsü ve Beşir Fuat’ın Volter (1887)’i bu filozofa yazarların gösterdiği ilgiyi ortaya koymaktadır. Fenélon, Rousseau, Descartes 19. asırda Türkçeye kazandırılan öteki felsefecidir. Türk edebiyatında ilk çeviriler...
