Yapısalcılık Nedir? Özellikleri Nelerdir?

Yapısalcılık nedir? Özellikleri nelerdir? Edebiyat kuramları... Yazın kuramları... Edebi kuramlar... Yazınsal kuramlar... Detaylar Butik Kitap'ta...

08 May 2022 Genel 552

Yapısalcılık nedir? Özellikleri nelerdir?

1960’lı senelerde Fransa’da gelişen bu teori, Rus biçimciliğiyle dilbilimden faydalanılmıştır. Todorov, Greimas, Gerard Gennette, Viladimir Propp bu teorinin temsilcileridir. Yapısalcı analiz, bir metni oluşturan yapının değerlendirilmesi, bir bütün teşkil eden alt unsurlar arası münasebetlerin belirlenmesi gerektiğini ifade etmektedir. Rus biçimciliğinin geliştirilmesi ile kurulan bu tenkit biçimi de Ferdinand de Saussure’den etkilenmiştir. Yazınsal eser tamamlanmış bir yapıdır/dizgedir ve yapıtı teşkil eden parçalar birbirileri ve bütün ile ilişkili içerisindedir. Tenkitçi, yazınsal yapıtı teşkil eden sistemi araştırır. Dili art-zamanlı değil, eşzamanlı bir biçimde ele almıştır, bu çerçevede yüzey ve derin yapıkavramlarını ortaya atmışlardır. Yapısalcı edebi eleştirisinin ana hedefi yüzeydeki yapıya yansımış olan somut verilerden (yazarın metni oluşturduğu ''söz''den) hareketle metnin derin yapısını yani dizgeyi kavramak ve metnin yüzeysel manasından uzaklaşıp derin manasına ulaşmaktır. Derin anlam bir açıdan metnin grameridir. Yüzey yapı öyküleme ve anlatı ögesini, derin yapı ilişki ağıyla iş sistemini merkez almaktadır. İncelemeyi gerçekleştirirken kahramanların isimlerine, karakterleriyle sıfatlarına yoğunlaşmıştır. Bunları da dil ifadelerine indirger. Adları, eylemleriyle sıfatları gruplandırıp metnin biçimiyle gramerini ve dil gramerini ortaya koyarlar. Fiiller olay örgüsünün türünü vermektedir.

Şiirdeyse imgelerin manaları birbiri ile kurdukları münasebete dayalı olarak kurulmaktadır. Yapısalcı edebi eleştirisi Saussure'un ''gösteren'' ile ''gösterilen'' arasında oluşturduğu ilişkiyi metne uyarlar ve bunun anlaşılmasını güçleştiren, manayı kolay bir biçimde belirlenemeyen ''örtük'' (kapalı) göstergeleri çözmeyi hedefler.

Sistemde yer alan unsurlar tek başlarına bir anlama sahip değildir, birbirleri ile oluşturdukları ilişkiyle anlam kazanırlar. De Saussure’ün “dil” ie “söz” kavramlarından hareket eden yapısalcılar, dilin ferdi ve sosyal kullanımını analiz etmiştir. Onlara göre bir sözcüğe anlam kazandıran onu öteki sözcüklerden ayıran seslerdir.