Edebiyat Kuramı Nedir? Edebiyat Teorisi Nedir?
Edebiyat kuramı nedir? Edebiyat teorisi... Edebiyat nazariyesi... Eleştiri metotları... Edebiyat eleştirisi... Edebiyat tenkidi... Yazın kuramları... Yazın eleştirisi... Detaylar Butik Kitap'ta...
Edebiyat kuramı nedir? Edebiyat teorisi nedir?
Edebiyat teorisi, iki farklı biçimde tanınır. Bu terim edebiyat ile alakalı kuramsal bilgiler veren eserleri karşılamak için kullanılır. Diğer karşılığıyla şimdi de konu ettiğimiz yazınsal eleştiridir. Yazınsal eserleri eleştirmek olarak bilinen edebiyat teorisi, bir şiir, roman ya da hikaye metnini belirli kriterlere ve bakış açılarına dayalı olarak tenkit etmek ve bu tenkitelere göre birtakım sonuçlara ulaşmaktır. Teori mantığı açısından disiplinler arası bir çalışmayı esas alır. Bir başka bilgi alanının ürettiği bilgilerle neticeler çerçevesinde yazınsal eseri değerlendirmek, edebiyat eleştirisinin esas görevidir.
Mesela ruh bilim sahasındaki birikimler bir eleştiri teorisi/metodu olan psikanalizi, toplum bilim sahasındaki çalışmalar toplum bilimsel eleştiriyi, tarih bilimi ile ilgili çalışmalar da tarihsel ve yeni tarihsel eleştiriyi ortaya çıkarmıştır. Tüm bu disiplinlerin ortaya koyduğu bulgular ve neticeler, yazınsal yapıtın kısmi ve dar bir açıdan anlaşılmasını sağlar fakat bunlar nihai sonuçlar olarak görülemez. Yani yapılan eleştiriler sonucunda ulaşılan yargılar yanlışlanabilir. Bu çerçevede edebiyat teorileri, çağdaş yazında eleştiri yapılmasını sağlamaktadır. Eleştiri kuramlarını şöylece sıralayabiliriz:
- Dış dünyaya ve topluma dönük eleştiri
- Okura dönük eleştiri
- Sanatçıya dönük eleştiri
- Esere dönük eleştiri o
Söz konusu edebiyat kuramları, sosyolojik eleştiri, psikanaliz, yapısalcılık/postyapısalcılık, Marksist eleştiri, postmodern eleştiri, feminist eleştiri başlıkları altında değerlendirilir.
