Nefes Nedir Edebiyat Türlerinden Nefes

Nefes nedir edebiyat türlerinden nefes.... Halk edebiyatı... Halk şiiri.... Tasavvuf şiiri... Alevi-Bektaşi geleceği... Nefes... Detaylar Butik Kitap'ta...

14 Sep 2021 Genel 1255

Nefes nedir edebiyat türlerinden nefes

Nefes Alevi-Bektaşî tekkelerinde Cem ayini esnasında özel besteler ile, saz eşliğinde ve genel olarak bir makamla okunan manzumelerdir.

Biçim açısından halk edebiyatının genel özelliğini yansıtan nefes, dörtlüklerle ve hece ölçüsüyle yazılır. Nefesler, işledikleri konular çerçevesinde âşıkâne, kalenderâne, felsefî ya da öğretici olabileceği gibi eleştirel de olabilir. İnsan-ı kâmile ya da on iki imama ilişkin yazılanlar da vardır.

Nefeslerde konu daha çok insandır, insanın dünyadaki en şerefli varlık oluşudur. Nefeslerde Alevi-Bektaşi tarikatlarının düşünce sistemleri işlenir. Bektaşîler bu şiirlere nefes derken Aleviler deme adını verir. 7, 8, 11'li hece ölçüsü ile yazılır, bazı şairler aruzu da kullanabilir. Kafiye düzeni aaab,cccb,dddb şeklindedir. 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10 dörtlükten oluşabilir.

Yunus Emre, Seyyid Nizamoğlu, Pir Sultan Abdal nefes örnekleri vermiştir.

Nefes nazım şeklinin özellikleri

Alevi-Bektaşi şairlerin kaleme aldığı tasavvufi eserlerdir.
Genel olarak bu şiirlerde vahdet-i vücut felsefesi işlenir.
Bu konunun yanı sıra Hz. Muhammet ile Hz. Ali'ye övgüler de yapılır.
Nazım birimi 4'lüktür. 4'lük sayısı 3'le 10 arasındadır.
Hece ölçüsü ile yazılır ama aruz ile yazılanlar da vardır.
Bu şiirlerde, kalenderâne ve alaycı bir üslup vardır.
Fikir ve hisler nükteli ve zarif bir biçimde söylenir.

Örnek 1

Eşrefoğlu al haberi
Bahçe biziz bağ bizdedir
Biz de mevlanın kuluyuz
Yetmiş iki dil bizdedir

Erlik midir eri yormak
Irak yoldan haber sormak
Cennetteki ol dört ırmak
Coşkun akan sel bizdedir

Adem vardır cismi semiz
Abdes alır olmaz temiz
Halkı dahleylemek nemiz
Bilcümle vebal bizdedir

Biz erenler gerçeğiyiz
Has bahçenin çiçeğiyiz
Hacı bektaş köçeğiyiz
Edep erkan yol bizdedir

Kuldur Hasan Dede'm kuldur
Manayı söyleyen dildir
Elif hakka doğru yoldur
Cim ararsan dal bizdedir

Tamaşvarlı Âşık Hasan

Örnek 2

Dost senün yüzünden özge
Ben kıble-i cân bilmezem
Pîrin hüsnüni severem
Bir gayr-ı îmân bilmezem

Bana derler ki şeyâtîn
Senün yolını azdırur
Ben şu zerrak sofulardan
Gayrı bir şeytan bilmezem

Sofî-i sâlûs nedendür
Hüsne münkir geçindügi
Ne acep belâ gelüpdür
Şu ki ben Hak'tan bilmezem

İnsân-ı kâmil ki dirler
Mustafa'dur Murtaza'dur
Dahi kim vardur cihanda
Ben gayrı insan bilmezem

O şâh-ı hüsnün ışkuna
Özümi vîrân kılmışam
Kaygusuz Abdal'dur adum
Cübbe vü kaftan bilmezem

Kaygusuz Abdal