Tasavvuf Edebiyatı Hakkında Bilgiler

Tasavvuf edebiyatı nedir? Ne zaman başlamıştır? Hangi şairler vardır? Türleri nelerdir ve özellikleri nedir? Bu bilgiler yazımızda...

02 Apr 2021 Genel 768

Tasavvuf edebiyatı

Tekke edebiyatı olarak da bilinen tasavvuf edebiyatı, dinin mistik ve içsel boyutundan bahseden şiirlerden oluşan bir edebiyattır. Ancak yalnızca şiir yazılmaz bu türün kapsamında, düz yazı örnekleri de vardır. Türkler, tasavvuf konusunu işledikleri edebiyat ürünlerini İslam'a girdikten sonra yazmaya başlamışlardır. İslam'ın görünen, herkes tarafından uygulanan ilkelerinin ötesine geçen bir yaşantıya sahip olan kişilere mutasavvıf denir. Mürşit unvanını kazanan mutasavvıfların bir kısmı da tasavvuf ve tekke edebiyatıyla ilgilenip kendilerine tabi olanlar için şiir yazar.

Tasavvuf ve tekke edebiyatının özellikleri nelerdir?

İslam ile iç içe olan bu edebiyatın temsilcileri daha çok şiir yazarak kendilerini takip edenlere seslenmiştir. Tasavvufkonulu edebiyatın diğer özellikleri de şunlardır:

  • Dili sadedir.
  • Şiirler, Türklerin geleneksel ölçüsü hece ile yazılır. Ancak aruzla yazan şairler de vardır.
  • Dörtlük ana nazım birimidir.
  • İlahi, nefes, nutuk, devriye, şathiye ve deme gibi nazım biçimleri vardır.
  • Divan edebiyatındaki gibi mazmunlar kullanılır.

Tekke edebiyatı, XII. asırda Ahmet Yesevi'yle başlamıştır. Ahmet Yesevi'nin Hikmetleri bu anlamda oldukça önemlidir. Büyük mutasavvıf, teşkil ettiği tarikatın ilkelerini bu eserlerde anlatır. Kendisine tabi olan kadın ve erkekler, hikmetlerin feyziyle yaşamlarını düzenler. Bu büyük mutasavvıfın dışında Yunus Emre de tasavvuf edebiyatı için önemli bir isimdir. Yunus Emre XIV ve XV. yüzyıllar arasında İç Anadolu'da yaşamış büyük bir erendir. Sade şiirleriyle dikkat çeken Yunus'un Türkiye'de pek çok mezarı vardır. Bu da onun ne kadar değerli bir şahsiyet olduğunu gösterir. Ayrıca Yunus Emre'nin şiirleri bestelenmiştir.

Şol cennetin ırmakları

Akar Allah Allah deyü

şiiri, en fazla bilinen bestelenmiş şiiridir.

Tasavvuf edebiyatında konular

Tasavvuf edebiyatının ana konusu dindir. Ancak din, bir inanç sistemi olarak algılanır ve şiirlerde bu inanç sisteminin derinlerine yansıyan özellikler gösterilmeye çalışılır. Bu şiirlerin ana konusu Allah'a yaklaşmaktır. Yani tevhittir. Allah'la bir ve bütün olmak anlamındaki tevhitten sonra Allah sevgisi, peygamber muhabbeti şiirlerde işlenen diğer konulardandır. Ermişlerin türlü halleri, dini öğretme çabaları da şiirlerin konuları arasında yer alır. Şathiyelerde şairler Allah'la senli benli konuşur.