Teşhis Edebiyat Sanatlarından Teşhis
Teşhis edebiyat sanalarından teşhis nedir? Kişileştirme... İnsan dışındaki vanlıların insan gibi anlatılması... İnsana ait özelliklerin insan dışındaki canlılara verilmesi... Detaylar Butik Kitap'ta...
Teşhis edebiyat sanalarından teşhis
Teşhis, divan edebiyatında ve modern Türk şiirinde çokça kullanılan bir edebiyat sanatıdır. Kişileştirme olarak da bilinen teşhis, Türk Dil Kurumu'nun çevrimiçi Türkçe sözlüğünde şu tanımla yer almaktadır:
"Cansız varlıkları veya hayvanları insanmış gibi gösterme, canlandırma"
Buradan yola çıkılırsa teşhis, insanlara ait birtakım özelliklerin, insan olmayan varlıklar tarafından temsil edilmesidir. Ağlama, gülme, konuşma, düşünme, sevinme, kızma, nefret etme, hüzünlenme, kederlenme, mutlu olma gibi özellikler edebi eserlerde insanların dışında bir varlık tarafından temsil ediliyorsa teşhis sanatından bahsedebiliriz.
Teşhis ile intak arasındaki fark
Teşhis kişileştirme iken intak konuşturma demektir. İntak sanatının olduğu her yerde teşhis sanatından bahsetmek mümkündür. Ancak teşhis sanatının olduğu her şiirde intak sanatından söz edilemez.
Teşhis sanatı, yoğun olarak masal ve fabllarda kullanılır. Bu eserlerde hayvanlar insani özellikler kazanır. Eğer bir teşhis sanatı söz konusuysa burada muhakkak kapalı istiare de vardır.
Teşhis örnekleri
Sarı tanburadır adım
Göklere ağar feryadım
Pir Sultan’ımdır üstadım
Ben anınçin inilerim
Bir yağmur başlar ya inceden ince
Bak o zaman topraktaki sevince
Dinmiş denizlerin şarkısı, rüzgâr uyumakta
Körfez düşünür, Kanlıca mahzundur uzakta.
Bu zor günlerinde kitaplarıyla dost olmuştu.
Yukarıdaki örnekte kitaplar dost gibi düşünülerek kişileştirilmiştir.
Bana düşmez can vermek, yumuşak bir kucakta;
Ben bu kaldırımların emzirdiği çocuğum!
İn cin uykuda, yalnız iki yoldaş uyanık;
Biri benim, biri de serseri kaldırımlar.
