Şeyyad Hamza Kimdir? Şiirlerinden Örnekler

Şeyyad Hamza kimdir? 

Lamiî Letaif’inde Şeyyad Hamza’dan söz etmektedir. Gezici bir şeyhtir. Kırşehir veya Akşehirli olduğu düşünülmektedir. Bir şiirinde Akşehir’deki veba salgınından bahsettiğinden Akşehirli olduğu düşünülmektedir. İsminin Şeyyad olması "başına buyruk, bağırıp çağıran" birisi olduğundandır ve bundan dolayı Alevî-Bektaşî geleneğine dahil edilmektedir (Kalenderi, Haydari, Babai). Şeyyad Hamza, bunun yanı sıra "duvar ustası" manasına gelir. Bazı kasideleri naattır. Anadolu’da naat yazan ilk şair olarak bilinmektedir.

Hacı Kemal’in Camiü’n Nezair’inde üç şiiri vardır. Şiirlerinde imaleylerle zihaf kusurları çoktur. Yusuf ü Züleyha bilinen eseridir. Bu yapıtta “nükte” başlığıyla fıkralarla atasözlerine yer vermiştir. Yusuf ü Züleyha "failatün/failatün/failün" vezni ile yazılmıştır. Ayetlerden faydalanmış, Hz. Yusuf’un anlatıldığı kıssayı Kur’ân’daki hali ile kullanmıştır. Dastan-ı Sultan Mahmut "failatün/failatün/failün" vezni ile kaleme aldığı 79 beyitten oluşan bir mesnevidir ve bu yapıtta bir dilenciyle Sultan Mahmut’un diyalogunu didaktik/ahlaksal bir şekilde nakletmiştir. Şeyyâd Hamza bu yapıtta Gazneli Muhmut’un nezdinde dönemin beylerini de tenkit ederek daha sonraki dönemlerin beylerine, güç sahiplerine, zenginlerine ve padişahlarına da yol gösterir. Bu yapıt münazara türünün ilk numunesidir.

• Bir mahşername örneği olan Ahval-i Kıyamet, "failatün/failatün/failün" vezni ile kaleme aldığı 343 beyitten oluşan bir yapıttır. Söz konusu mesnevide "kıyametin kopması, ölülerin yeniden diriltilmeleri, kıyametin zor zamanları, Peygamber’in insanlara şefaati ve hesapların görülmesi vb." hadiselerden söz edilmiştir. Yapıtta bunların yanı sıra Hz. Ali’nin kevser şarabı dağıtmasına da değinilip Mevlânâ ile Sultan Veled’e de yer verilmiştir.
• Miracname, failatün/failatün/failün vezni ile kaleme aldığı 545 beyitten oluşan bir yapıttır.
• Vefat-ı Hz. Muhammed Aleyhisselam 483 beyitten oluşan bir mesnevidir.
• Şeyyâd Hamza, yazınımızda Yunus’un ardından kaside nazım şekliyle na’t yazan şairdir.
• Bunun yanı sıra nazirelerde şiirleri vardır.
• Mesnevilerini daha sade bir dil ile kaleme almıştır.
• Yusuf ü Züleyha Anadolu alanında bu husustaki ilk mesnevidir.
• Anadolu'da Âşık Paşa’ın arından ikinci Miracname ona aittir.
• Çocuklara yönelik olarak mersiye kaleme alan ilk şairdir. Veba salgınında yaşamını yitiren iki çocuğu için yazmıştır. Bu tip şiirler, Âşık Paşa ile Cem Sultan'la devam edip Âkif Paşa’ya dek uzanmıştır.

Şiirlerinden örnekler

Örnek 1

Ecel dutmış elinde bir ulu câm
Ki ol câmun içi tolı serencâm

Kima ayuk sunar kime içürmiş
Kimi esrük yatur toprakda müdâm

Ki bir içer ol sâkî elinden
Bay u yohsul ulu kiçi hâss u âmm

Zihî şerbet ki bir kez andan içen
Ne subh olduğını bilür ne ahşam

Bu meclisde harîf olankişiler
Ne nukl ârzûladılar ne ho bâdâm

Ne şerbetdür bu hîç rengi bilinmez
Kızıl mı ak mıdur yâ puhte yâ hâm

Ne arslanlar yaturmışdur bu sâkî
Ne ejdehâlar olmışdur ana râm

Selâtinleri yaturdı bu sâkî
Ki bunlarun yiridür Rûm ile Şâm

Kanı Salsâl Zâl ü ‘Âd ü Şeddâd
Yâ Keyhusrev kanı yâ kanı Behrâm

Bular hep bu kadehden içdi yatdı
Kadeh şimdi bizümdür kâm u nâ-kâm

İçürmeyince komadı kişi hem
Bu sâkîden ne lutf iste ne ikrâm

Acebdür bu ki bunların birinden
Ne bir haber getürdiler ne peygâm

Bu sâkî meclisin esridiserdür
Ne cemâ’at kalısardur ne îmâm

Ne gül-ruh kurtılısar ne şeker-leb
Ne ‘anber-hat kalısar ne sîm-endâm

Bu gafletden niçün uyanmadun sen
Niçün gâfil yatursen sen i ‘avâm

Şeyâd Hamza’nun gönline her dem
Gelür Hakk rahmetinden lutf u inâm

Ne ‘arûz bilür ol ne nahv ü tasrîf
Ne kâfiye redîf ne tecnîs-i tâmm

Örnek 2

Ne yatursen eyâ gâfil gözün aç gör bu erkânı
Haka irmek diler isen okı âyât-ı Kur’ân’ı

Eger okıyasen Kur’ân, bulasen derdüne dermân
Özüni komagıl gâfil uyan iste bu dermânı

Dimegil kim benem server var imdi hâcene yalvar
Eğer diler isen rehber kıla cânuma îmânı

Kime kim nasîbi değdi elini dünyâdan çekdi
Kelîmüm diyüben öğdi Çeleb Musî bir ‘Umrânı

Sekiz uçmak yidi tamu bizim içün durur kamu
Sen ona sığın iy ‘âmû ki virür mahlûka cânı

Şular kim dünyâdan geçdi âhiret şerbetin içdi
Hidâyet kapusın açdı okur dâ’imâ Kur’ân’ı

Şehenşâh-ı zamân oldur ki virür mahlûka canı
Anun ‘aşkı nûrı birle görürüz cinn ü insânı

Diler isen Şeyâd Hamza kıla Hakk cânunı râhat
Sana dünyâ ola ‘ibret gel a terk it bu vîrânı