Teşbih Sanatı ve Örnekler
Teşbih sanatı ve örnekler... Benzetme... Benzetme ögeleri... Kendisine benzeyen... Benzetilen... Benzetme yönü... Benzetme edatı... Detaylar Butik Kitap'ta...
Teşbih sanatı ve örnekler
Anlamı güçlendirmek üzere gerçek ya da mecaz, farklı yönlerden benzerlik ilişkisi kurup, zayıf olan varlığı özellikleri açısından kuvvetli olana benzetmektir. Teşbihte en az 2, en fazla 4 unsur vardır.
- Benzeyen (Müşebbeh): Benzetilen iki varlıklardan güçsüzüdür.
- Kendisine Benzetilen (Müşebbehünbih): Benzetilen varlıklardan güçlü olanıdır.
- Benzetme Yönü (Vech-i Şebeh): Benzeyenle benzetilen arasındaki ortak noktadır. Benzetmenin amacı da bu ortak noktayı ortaya koymaktır.
- Benzetme Edatı (Edat-ı Teşbih): Benzeyenle benzetilen arasında ilişki kuran kelime veya ektir. “gibi, bigi, kimi, sanki meğerki, gûyâ, tıpkı, güne, gûnâ, misl, misillü, niteki, nitekim, misal, sıfat, manend, -veş, -âsâ, adeta, çü, çün, tek, andırır, benzer…” sözcük ve ekler benzetme edatıdır.
Benzetmede, ögelere göre isimlendirilir:
Mufassal (Ayrıntılı) Teşbih: Benzetmenin tüm unsurlarının yer aldığı benzetme türüdür.
Gül hasretinle yollara dutsun kulağını
Nergis gibi kıyâmete dek çeksin intizâr
Benzeyen: gül
Kendisine Benzetilen: nergis
Benzetme Yönü: kıyâmete kadar beklemek.
Benzetme Edatı: gibi
Teşbih-i Mücmel/Teşbih-i Muhtasar (Kısaltılmış Teşbih): Benzetme yönü olmayan benzetmedir.
Ârızın âb-ı nâbdır gûyâ
Zekanın bir habâbdır gûyâ
Benzeyen: ârız, zekan
Kendisine Benzetilen: âb-ı nâb, habâb
Benzetme Edatı: gûyâ
Teşbih-i Müekked (Pekiştirilmiş Benzetme): Benzetme edatı olmayan benzetmelerdir.
Hüsnün sıfatın tâ kim diye işide dâim
Gülşende gül ü gonce gûş u dehen olmuştur.
Benzeyen: gül, gonce
Kendisine Benzetilen: gûş, dehen
Benzetme Yönü: diye, işide
Teşbih-i Beliğ (Uz Benzetme): Yalnızca benzeyenle benzetilen öğeleri ile yapılan benzetmedir.
Cevr odu yaktı beni yanımda durma ey gönül
Bir tutuşmuş âteşim kurb u civarımdan sakın
Benzeyen: cevr
Benzetilen: od
Teşbih-i Temsilî (Yaygın Benzetme): Kendisine benzetilen ile benzeyen arasındaki birden çok özelliği sıra ile anlatıp yapılan benzetmedir.
Feminin rengi aks edip tenine/Yeni açmış güle misal olmuş/İnitaf ile bak ne al olmuş/Serv-i simin safalı gerdenine/Giriyor göz yumunca rüyama/Benziyor, aynı kendi hülyama/Bu tasavvur dokundu sevdama/Ah böyle gezer mi hiç canan?/Gül değil arkasında kanlı kefen/Sen misin, sen misin garib vatan?
Yukarıda “vatan” ve “kadın” arasındaki ortak benzerlikler sayılmak suretiyle bir ilgi kurulmuştur.
