Tevriye Edebiyat Sanatı ve Örnekler
Tevriye edebiyat sanatı ve örnekler... Edebiyat sanatları... Edebi sanatlar... Yazın sanatları... Yazınsal sanatlar... Divan edebiyatı... Detaylar Butik Kitap'ta...
Tevriye edebiyat sanatı ve örnekler
Birden fazla anlamı olan bir kelimeyi uzak anlamını kastedecek biçimde kullanmaktır. Yakın anlam söylenir, uzak anlam kastedilir.
Sakın Mecnun’u sanman ehl-i aşkın ihtiyârıdır
Güzel sevmekte zîrâ kimseye hiç ihtiyâr olmaz.
“İhtiyâr” kelimesinin “yaşlı” ve “irade ile seçme” gibi iki anlamı bulunmaktadır. Şair ikinci mısradaki “ihtiyar” kelimesinin yakın anlamı “yaşlı” iken uzak anlamı “irade ile seçmek”tir.
Tevriye örnekleri...
"Bu kadar letafet çünkü sende var
Beyaz gerdanında bir de ben gerek"
İkinci mısrada "ben" kelimesi tevriyelidir. Yakın anlamı, bedendeki siyah kabartıyken uzak anlamıysa I. tekil kişi olan 'ben'dir.
"Âvâzeyi bu âleme Dâvud gibi sal
Bâkî kalan bu kubbede bir hoş sadâ imiş"
Şair "Bâkî" kelimesini tevriyeli olarak kullanmıştır. Yakın anlamı, şairin adıdır; uzak anlamıysa, sonsuz kelimesinin karşılığıdır.
"Gül gülse dâim ağlasa bülbül aceb değül
Zira kimine ağla demişler, kimine gül "
Yakın anlamı, gülme eylemiyken uzak anlamıysa gül çiçeğidir.
"Bir delikanlı haramîdir deyü afv ettiler
Asmadan kurtuldu ammâ çok sıkılmıştır şarâb "
Asma, ilk anlamı ile asmak eylemidir, uzak anlamı ise de üzüm asmasıdır.
"Koyup kaldırmada ikide birde
Kazan devrildi, söndürdü ocağı"
Ocak, ateşin yakıldığı yerdir, uzak anlamı ise Yeniçeri Ocağı'dır.
"Bana Tâhir Efendi kelp demiş
İltifatı bu sözde zâhirdir
Mâlikî mezhebim benim zirâ
İtikatımca kelp tâhirdir. (Nefi)
"Kelp" kelimesi köpek anlamına gelir. Tâhir kelimesinin ilk anlamı anlamı "temiz"dir; uzak anlamıysa Tâhir Efendi'dir.
"Bâkî çemende hayli perîşan imiş varak
Benzer ki bir şikâyeti var rûzgârdan
"Rüzgâr" kelimesi yel ve zaman anlamı ile tevriyelidir.
Bir buse mi bir gül mü verirsin dedi gönlüm
Bir nim tebessümle o afet gülüverdi.
Gülüverdi kelimesi yakın anlamıyla güldü iken uzak anlamıyla gülün verilmesidir.
Havada yaprağa döndürdü rüzgâr beni (Muallim Naci)
Burada "rüzgâr" gerçek ve mecaz anlamda kullanılmıştır.
Aşiyan-ı mürg-i dil zülf-i perişanındadır.
Kande olsam ey peri gönlüm senin yanındadır.
Kande kelimesi ilk anlamıyla "nerede" kelimesinin karşılığı iken ikinci anlamıyla "kan" kelimesinin karşılıdır.
Sert oldu hava çıkma koyundan kuzucağım
Koyun kelimesi ilk anlamıyla "kuzunun annesi"dir uzak anlamıyla da "kucak"tır.
